मुंबई गेल्या अनेक आठवड्यांपासून महाराष्ट्रात आणि संपूर्ण भारतात अतिवृष्टी आणि पुराच्या बातम्यांनी मी व्यथित झालो आहे. वादळी पुराचे पाणी फक्त विनाश घडवते, महापूर आणते पण तहानलेल्या लोकांची तहान भागवू शकत नाही. मुंबईचे पर्यावरण अभ्यासक आणि पत्रकार डॉ.प्रशांत रेखा रवींद्र सिनकर यांनी एक गंभीर पत्र लिहून राज्याचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांचे लक्ष वेधले आहे की, दरवर्षी उन्हाळी साथीच्या काळात ठाण्यातील पाणीटंचाईमुळे ठाणे शहरात सरकारी आणि खासगी संस्थांमार्फत टँकरद्वारे पाणीपुरवठा केला जातो. तर दर पावसाळ्यात लाखो लिटर पाणी नाल्यांमधून वाहून वाया जाते.
एवढा अतिवृष्टी आणि पूर येऊनही आपला महाराष्ट्र तहानलेला आहे. मुसळधार पावसामुळे अनेक ठिकाणी पूरस्थिती निर्माण झाली असून, त्याच पाण्याचा अमूल्य जीवनासाठी योग्य वापर होत नाही. शहरांतील रस्ते, नाले, नद्या हे पाणी समुद्राकडे वाहून नेतात; यामध्ये हजारो लिटर पाणी वाया जाते, तर काही गावातील लोक तहानलेले राहतात.
कोरड्या विहिरीकडे धावणारी शेतकरी, पाण्यासाठी शाळा सोडणारी मुलं आणि उन्हाळ्यात तहानलेली जनावरं, हे सगळं पाहून मनाला भिडतं आणि आपल्या जबाबदारीची जाणीव होते. आपल्या पूर्वजांनी तलाव, विहिरी, धरणे बांधून पावसाचे पाणी वाचवले. राजस्थानमधील चांद बाओली आणि तामिळनाडूतील कल्लानाई धरणाची उदाहरणे आपल्याला हे शिकवतात की पाणी साठवणे ही एक जीवन वाचवणारी क्रिया आहे.
सुचवलेले उपाय
1. पुराच्या पाण्याचे पुनर्वितरण:
डॉ प्रशांत यांनी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांना लिहिलेल्या पत्रात काही सूचना केल्या आहेत ज्यात राज्यातील ग्रामीण आणि निमशहरी भागातील उंच नद्या आणि नाले वळवणे आणि पाण्याची कमतरता असलेल्या ठिकाणी बोगदे किंवा कालवे बांधणे यांचा समावेश आहे.
लहान धरणे, झडप प्रणाली आणि तलाव वापरून पुराचे पाणी साठवणे.
2. शहरी आणि ग्रामीण पाणी साठवण:
शाळा, रुग्णालये, सोसायट्या आणि सरकारी इमारतींमध्ये पावसाचे पाणी साठवणे बंधनकारक करणे.
शेततळे, तलाव आणि नाल्यांची स्वच्छता; शेतात पाणी साठवून भूजल पातळी वाढवणे.
3. स्मार्ट पाणी व्यवस्थापन:
पुराचे पाणी कोठे आणि किती वाहून जावे याचे मोजमाप करण्यासाठी उपग्रह आणि ड्रोन वापरणे आणि पाण्याच्या दुर्मिळ भागात जलस्रोतांचे पुनर्वितरण करणे.
4. जनजागृती:
लहान मुले आणि प्रौढांना जलसंधारण आणि पावसाचे पाणी साठविण्याचे प्रशिक्षण देणे.
पावसाचे पाणी वाचवण्याची संस्कृती नागरिकांमध्ये रुजवणे.
पाण्याचा प्रत्येक थेंब हजारो जीवांच्या बरोबरीचा आहे, हे राज्याच्या मुख्यमंत्र्यांपर्यंत भावनिकपणे सांगण्याचा प्रयत्न केला आहे. पुराचे पाणी वळवण्यासाठी आणि साठवण्यासाठी आजच ठोस पावले उचलली तर भविष्यात महाराष्ट्रातील प्रत्येक गाव, शहर, शेत आणि घर तहानलेले राहणार नाही. पाणी वाचवणे म्हणजे जीव वाचवणे. तुमच्या नेतृत्वाखाली हे कार्य राबविण्यासाठी आमचे पूर्ण सहकार्य मिळेल.